Sağım

Koyunlarda sağım kuzular sütten kesildikten sonra başlar ve 3-5 aya kadar devam eder. Sütçü ırklarda bu süre 7-8 aya çıkabilir. Bu genel yaklaşımın dışında kuzuları yoğun besiye alınacak anaçlar, 45 günlük yaşta kuzularından ayrılarak sağılmaya devam edebilirler. Damızlığa ayrılan erkek ve dişi kuzular ise en az 3 ay süreyle emiştirilmelidir. Çünkü az emen anaç adayı kuzuların, yetişkin döneminde et, süt ve döl verimleri de düşük kalacaktır.
Koyunlar sabah ve akşam olmak üzere yaklaşık 10 saatlik arayla günde iki kez sağılmaya çalışılmalıdır. Çok soğuk ve kırağılı günlerde sabah sağımı daha geç, sıcak günlerde ise daha erkene alınmalıdır.

Elle sağım uzun zaman gerektirir. Alışmış usta bir sağımcı 2-2,5 saatlik bir süre içerisinde 100 koyun sağılabilir. Kimi koyun ırklarında memenin sağım için yeterli özelliklere sahip olmamaları, elle meme üzerine daha fazla basınç kullanılmasına neden olmaktadır. Eğer koyunlar küçük memeli ve kısa meme başına sahipse, iki ya da üç parmakla sağım daha da güçleşmektedir.
Sağmal dönemde koyun-keçilerde süt hijyenini olumsuz etkileyen meme ve pernial bölgedeki kıllar kırpılmalıdır.
Koyunların sağımında kimi noktalara özen gösterilmelidir. Bunlar;
* Memeden sütün salgılanmasını korku, heyecan, alışık olunmayan veya güvensiz ortamlar olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle sağım esnasında dikkatli davranılmalıdır.

* Hayvanlar mera dönüşü hemen sağıma alınmamalıdır. Sağım öncesi bir saatlik bir dinlenme süresi, süt verimini önemli yönde etkilemektedir.

* Ağıl kokusunun süte geçmemesi için dışarıda/avluda sağım yapılmalıdır. Şayet mümkün değilse ağıl içinde sağıma uygun bir bölme ayrılmalıdır. Bu şekilde süt verimi denetimlerinin yapılması kolaylaşır. Burada önemli olan, koyunların nasıl kendi yerlerini alacakları ve sağım bitinceye kadar korkutulmadan tutulmalarıdır. Sağım bölmesi yeterli büyüklükte ve genellikle sağıcının hareket ettiği yerden yukarıda olmalıdır. Sağım sırasında koyunlar değişik biçimlerde ve daha çok boyunlarından bağlanmaktadır.

* Büyük sürülerde makinalı sağım tercih edilmelidir.

Hijyenik koşullarda kaliteli koyun sütü elde edilebilmesi için;
* Kokmuş, küflenmiş, bozulmuş yemler hayvanın sağlığı için risk teşkil edebileceği gibi sütün bakteriyolojik kalitesi, aroma ve kokusunu da bozacağından kullanılmamalıdır.

* Sağım ortamında; metan, amonyak, karbondioksit ve diğer zararlı gazların bulunmaması için yeterli altlık ve havalandırma sağlanmalıdır.

* Ortamdaki kokuların süte geçmemesi için, mümkünse açık havada sağım yapılmalıdır.

* Sürüdeki mastitisli veya hasta hayvanlar en son sağılmalıdır.

* Sağımda, süt kovasına bir süzgeç konarak, dışkı, sap, saman, toz, toprak, tüy, kıl karışması önlenmelidir.

* Sağımcılar, sadece sağım anında giymek üzere temiz önlük kullanmalı ve hayvanlarda hastalık yapan patojen bakterileri taşımamalıdır.

* Sağım sırasında hayvanların meme temizliğine dikkat edilmeli, meme başları mümkünse meme başı daldırma solüsyonlarına daldırılmalıdır.

* Sağım kapları amaca uygun olmalı, sağımdan sonra iyice yıkanmalı ağızları kapatılmalıdır.

* Sağımdan sonra süt ağılda bekletilmemelidir.

* Sağılan sütün memeden çıktığı sıradaki kalitesinin korunması ve mikroorganizma üremesinin yavaşlatılarak bozulmasının bir dereceye kadar önlemesi, en kısa sürede soğutulmasıyla mümkün olabilmektedir. Soğutma tankının olmadığı durumlarda, en basit işlem sütün, düşük dereceli su ile soğutulmasıdır. Bu işlem için, sütler güğümlerle soğuk su havuzlarına konulabilir veya bu amaçla buz aküleri kullanılabilir.